Giriş

Türkiye’deki uluslararası göçle ilişkili aralık ayı boyunca gerçekleşen değişimleri incelemek için; Göç İdaresi Başkanlığı (GİB)* tarafından aralık ayına dair son verinin yayımlandığı 26 Aralık 2024 tarihli göç istatistikleri1 kasım ayının son verisinin yayımlandığı 28 Kasım 2024 tarihli istatistiklerle karşılaştırılarak analiz edilmiştir. Aralık ayına dair göç trendlerinin incelendiği bu yazıda istatistiklerde göze çarpan değişikliklerden bazılarına değinilecektir.

İkamet İzinleri

Ağustos ayından beri düşmekte olan ikamet izinli yabancı uyruklu sayısı, kasım ayı sonunda 1 milyon 31 bin 536 iken yaklaşık yüzde 2,4 artarak aralık ayı sonunda 1 milyon 56 bin 582 olmuştur. İkamet izinli yabancılar içerisinde 115 bin 545 kişiyle Türkmenistan uyruklular en kalabalık grubu oluşturmakta (%11), onlardan sonra 82 bin 568 kişiyle Rusya (%7,8) ve 76 bin 447 kişiyle Azerbaycan uyruklular (%7,2) gelmektedir.

Tüm ikamet izin türlerinin sayılarında artış yaşanmıştır. Kısa dönem ikamet izinleri yaklaşık yüzde 0,2 artarak 496 bin 71; öğrenci ikamet izinleri yüzde 9,3 artarak 175 bin 921; aile ikamet izinleri ise yüzde 2,7 artarak 141 bin 426 olmuştur. Mayıs ayından beri, öğrenci ikamet izinli yabancılar içerisinde Türkmenistan uyruklular üçüncü en kalabalık grubu oluştururken bu ay sonu ilk sıraya yükselmiş, İranlılar ikinci ve Azerbaycanlılar üçüncü grupta yer almıştır. Kısa dönem ikamet izni sahibi yabancılar arasında sayıca en fazla olanlar sırayla Iraklılar, Türkmenistanlılar ve Suriyeliler; aile ikameti sahipleri arasında ise sırasıyla Ruslar, Özbekistanlılar ve Azerbaycanlılar olmaya devam etmiştir.

Yabancıların en çok ikamet ettiği illerden olan İstanbul’da yabancı ikameti yüzde 4,1 artarak 525 bin 666; Antalya’da yüzde 3,7’lik bir düşüşle 100 bin 411 ve Ankara’da yaklaşık yüzde 1’lik bir artışla 68 bin 494 olmuştur.

Düzensiz Göç

Aralık ayında 12 bin 756 düzensiz göçmen (mükerrerler eksiltilerek) tespit edilmiştir. Bu göçmenlerin 6 bin 586’i Afganistan (%51,6), 2 bin 427’si Suriye (%19) ve 525’i Türkmenistan (%4,1) uyrukludur. Ay içerisinde 900 göçmen kaçakçılığı vakası daha tespit edilmiş, bu yılki toplam vaka sayısı 12 bin 594 olmuştur.

Geçici Koruma

Aralık ayı boyunca Türkiye’de geçici koruma altındaki Suriyeli sayısı yüzde 0,9 azalarak 2 milyon 911 bin 525 olmuştur. Düşüşler en çok Suriyelinin bulunduğu illerden olan İstanbul’da yüzde 1,3’lük ve Gaziantep’te yaklaşık yüzde 1’lik bir orana sahiptir. Geçen ay en büyük düşüşün yaşandığı Şanlıurfa’da ise bu ayki düşüş oranı çok azdır (%0,1). Bu ay geçici koruma statüsündeki 770 Suriyeli üçüncü ülkelere yerleştirilmiştir.

Aralık ayı sonu itibariyle geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin 1 milyon 410 bin 796’sının (%48,4) cinsiyeti kadınken, 1 milyon 500 bin 729’unun (%51,6) erkektir. 1 milyon 498 bin 337’sinin (%51,5) ise yaşı 18 veya altındadır. Yıl boyunca daima artışı eğiliminde olan 0-4 yaş grubundaki Suriyelerin sayısı bu ay ilk defa azalmış; düşüşün oranı ise 8 bin 13 kişi ile yaklaşık yüzde 1,8 olmuştur.

İnsan Ticareti

Aralık ayında 24 insan ticareti mağduru daha kayda geçmiş, yıllık insan ticareti mağduru sayısı 172’ye ulaşmıştır. Bu ayki vaka sayısı geçen ayın sayısının 6 katıdır. On iki aylık toplamın 172 olduğu hesaba katıldığında, aylık 13 vaka ortalamasını neredeyse ikiye katlamıştır.

Sonuç

Aralık ayına dair Türkiye’deki göç hareketleri incelendiğinde, toplam ikamet sayılarında ağustos ayından beri devam eden düşüş eğiliminin sona erdiği ve sayılarda artış olduğu gözlenmiştir. Antalya’daki ikamet izinli yabancıların sayısı düşerken, İstanbul ve Ankara’da artmıştır. İkamet türü bazında ise, öğrenci ikameti izni sahipleri içerisinde üçüncü sırada olan Türkmenistan uyruklular bu ay ilk sırayı almıştır.

Bu ay içerisinde tespit edilen düzensiz göçmenlerin sayısı ile göçmen kaçakçılığı vaka sayısı geçen ayınkinden daha azdır. Bu ay da düzensiz göçmenlerin en büyük çoğunluğu Afganistan uyruklu iken diğer çoğunluk grupları Suriye ve Türkmenistan uyruklular oluşturmuştur.

Geçici koruma altındaki Suriyelilerin sayısındaki azalma bu ay da devam etmiş, ancak geçen ayın oranı kadar yüksek olmamıştır. Azalmaların İstanbul ve Gaziantep illerinde en fazla sayıda olduğu, geçen ay en büyük sayıda düşüşün görüldüğü Şanlıurfa’da ise bu ay sayının cüzi kaldığı gözlenmiştir. Suriyelilere ait veriler içerisinde en dikkat çekici olanı ise 0-4 yaş grubundaki Suriyeli çocukların sayısındaki azalmadır, zira yıl boyunca ilk defa düşüş göstermiştir. Ülkemizdeki Suriyelilerin içerisinde demografiye göre oranlara bakıldığında yarısından fazlasının erkek veya çocuk yaşta olduğu görülmektedir.

Son olarak, insan ticareti mağduru vakaları bu ay rekor sayıdadır. Mayıs ayından beri görülen en yüksek aylık vaka sayısıdır; geçen ayın altı katı, aylık ortalama vaka sayısının ise neredeyse iki katıdır.