Türkiye’de geçici koruma statüsündeki Suriyelilerin sayısı, yaklaşık yedi yılın ardından ilk kez üç milyonun altına düştü.

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 20 Kasım’da yaptığı son açıklamada, adres tahkikatlarından sonra Suriyelilerin sayısının 2 milyon 935 bin 742’ye gerilediğini açıkladı.

Göç İdaresi’nin en son güncellenen verilerine göre ise bu sayı, 2 milyon 936 bin 252 oldu.

Bu verilere bakıldığında, Türkiye’deki Suriyelilerin sayısının, 2011’den sonraki on yıl içinde arttığı, 2021 yılında 3 milyon 737 bin 639’a ulaştığı görülüyor.

Ancak aynı verilere göre bu sayı, 2021’den bu yana, yeni doğumlara rağmen sürekli düşüyor. Bu düşüşün neden ve nasıl yaşandığını inceledik:

Sayılar 2011’den bu yana nasıl değişti?

Türkiye’deki Suriyelilerin çok önemli bir bölümünün, sunulan imkanlar nedeniyle geçici koruma statüsüyle yaşadığı düşünülüyor.

Göç İdaresi’nin verilerine göre bu statüdeki Suriyelilerin sayısı, 2011 ile 2021 arasındaki 10 yıllık dönemde, 2019’daki küçük bir düşüş dönemi dışında, sürekli arttı.

2012’de 14 bin 237 olup 2016’da 2 milyon 834 bin 441’e ulaşan sayı, 2017’de 3 milyonun hayli üstüne çıktı ve 3 milyon 426 bin 786 oldu.

2021’de ise Suriyeli sayısı bugüne kadarki en üst seviye olan 3 milyon 737 bin 369’a ulaştı. Ancak 2021’den sonra sayı sürekli düşmeye başladı.

Düşüşün en büyük nedeni: Geri dönüşler

Sayının düşmesinde en önemli nedenler arasında Suriye’ye geri dönüşler ve yasadışı yollarla Avrupa’ya geçişler sayılıyor. Suriye’ye geri dönenlerle ilgili sayılar dönem dönem yetkililer tarafından açıklanıyor. Bu konudaki son resmi açıklama ise İçişleri Bakanı Yerlikaya tarafından 20 Kasım’da yapıldı. Yerlikaya, “2016 ile 2024 yılları arasında 729 bin 761 Suriyelinin geri dönüş yaptığını” belirtti. Sadece 2024 yılı içinde ise 114 bin 83 Suriyelinin ülkesine geri döndüğünü söyledi. Bu kişiler, Suriye’nin kuzeyinde, Türkiye’nin geçmişte üç büyük harekât düzenlemiş olduğu bölgelere yerleştiriliyor. Hükümet bu süreci, “gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüş” olarak tanımlıyor. Yetkililer, bu geri dönüşlerin “uluslararası hukuka uygunluğuna ve gönüllü olarak yapıldığına” vurgu yapıyor.

İnsan hakları alanında faaliyet gösteren, uluslararası ve ulusal çaptaki çeşitli sivil toplum örgütleri ise “zorla geri göndermelerin yaygın bir uygulama olduğunu” savunuyor. Bazı uzmanlar da “zorla geri göndermeler nedeniyle bu kişilerin Türkiye’ye kaçak geçiş durumunun ortaya çıkabileceğini” öne sürüyor. Bu kapsamda, geçen aylarda bir tuğgeneralin Suriye sınırında makam aracıyla insan kaçakçılığı yapma suçlaması nedeniyle görevden alınması ve tutuklanmasına da dikkat çekiliyor.

Göç İdaresi Başkanlığı’nın son olarak 14 Ekim’de güncellediği yakalanan düzensiz göçmenlerle ilgili verilerinde Suriyeliler, Afganlardan sonra ikinci sırada yer alıyor. Buna göre 2014 içinde 46 bin 332 Suriyeli düzensiz göçmen yakalanmış. İkinci neden olarak ise Avrupa’ya yasa dışı geçişler gösteriliyor. Geçmişten bugüne kadar, kaç Suriyelinin bu yolla Avrupa’ya geçtiğine dair paylaşılmış net bir veri bulunmuyor. Göç uzmanlarının bu iki neden dışında bahsettiği üçüncü bir neden de etkisi çok daha az olmakla birlikte vatandaşlık verilenler.

21 Ağustos’ta Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada, Türk vatandaşlığını kazanan Suriye uyruklu kişi sayısının 238 bin 768 olduğu belirtildi. Yetkililer, yeni kabine döneminde ise Suriye uyruklu kişilere Türk vatandaşlığı verilmesi uygulamasının yavaşladığını aktarıyor.

Ekim ayındaki ani düşüşün nedeni ne?

Göç İdaresi’nin sondan bir önce açıkladığı verilere göre kayıtlı Suriyelilerin sayısı, 3 Ekim tarihinde 3 milyon 89 bin 904’e gerilemişti. 21 Kasım tarihli son verilerle sayı 2 milyon 936 bin 252’ye kadar geriledi.

Peki 2021 yılından beri sayı düşmekle birlikte neden Ekim ayında böyle ani bir düşüş yaşandı?

Bunun nedeni, İçişleri Bakanlığı’nın başlattığı adres tahkikatı sonucu, adreslerini güncellemeyen bir grup Suriyelinin Avrupa’ya geçtiklerinin düşünülmesi ve kayıttan silinmesi. İçişleri Bakanı Yerlikaya, 9 Ağustos’ta yaptığı açıklamada bir adres tahkikatı yaptıklarını ve 731 bin Suriyelinin adreslerini güncellemediğini belirtmişti. Bakanlık, kayıtlarını yenilemeyenlere 90 günlük süre vermişti. Bu süre dolduğunda ise iki aylık daha ek süre verilmişti. Bu ek süre de 1 Kasım tarihinde doldu.

Bakan Yerlikaya, 20 Kasım’da Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bu son ek sürenin dolmasının ardından ortaya çıkan yeni verileri ilk kez açıkladı.

Yerlikaya, “Kamu kurumlarımızdan hizmet almayan yani herhangi bir iz bırakmayan 150 bin 327 Suriyelinin, en az bir yıldan beri hiçbir şekilde kamu hizmetinden faydalanmadığını, yani burada olmadığını tespit ettik ve bunların Avrupa’ya geçtiğini değerlendirdik, kayıtlarını sistemden düştük” dedi.

Bu açıklama ile Türkiye’deki yabancıların toplam resmi sayısı da yenilenmiş oldu.

Yerlikaya; Türkiye’de bulunan yabancı sayısının, geçici koruma altındaki Suriyelilere ek olarak, 1 milyon 32 bin 379’u ikamet izinli kişiler ve 206 bin 585’i uluslararası koruma altındaki kişilerle toplamda 4 milyon 174 bin 706 olduğu açıkladı.

Kaynak: BBC Türkçe https://www.bbc.com/turkce/articles/c8eknylyelpo