FURKAN ÖZENCİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 26 Eylül 2024’te yurtdışına göç eden yükseköğretim mezunlarıyla ilgili “Yükseköğretim Beyin Göçü İstatistikleri, 2021-2023” başlıklı bültenini yayımladı. TÜİK, kamuoyuyla paylaştığı verilerin kaynağını Yükseköğretim Kurulu ile Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ve Merkezi Nüfus İdare Sistemi) olarak göstermiştir. Bu yazıda TÜİK’in bülteninden yararlanılarak yıllara göre beyin göçünün mezunlar içindeki payı, en çok beyin göçü verilen bölümler, en çok göç verilen ülkeler gibi başlıklarda yurtdışına göç eden yükseköğretim mezunları konusu ele alınmıştır.

Mezunların Beyin Göçünün Oranı

Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarından mezun olanların 2015 yılında %1,6’sı yurtdışına göç ederken 2022 yılına kadar bu oran, 2019 yılı haricinde, sürekli yükselmiş %2,1’e ulaşmıştır. 2023 yılında ise belirtilen oran görece az seviyede gerilerek %2,0 olmuştur. Beyin göçünün cinsiyetlere göre dağılıma bakıldığında, erkeklerin yurtdışına daha fazla göç etme eğiliminde olduğu söylenebilir. Zira 2015 yılında yükseköğretim mezunu olan erkeklerin %2’si yurtdışına yerleşmiş iken 2022 yılında bu oran %2,5 ile zirveye ulaşmış, 2023 yılında ise %2,4 olmuştur. Öte yandan 2015 yılında yükseköğretim mezunu kadınların %1,1’i beyin göçü kapsamında değerlendirilmiş, 2022 yılında bu oran %1,7 ile en yüksek noktasına erişmiş, 2023 yılında ise %1,6’ya gerilemiştir.

Göç Veren Alanlar ve Bölümler

2023 yılında yurtdışına göç eden yükseköğretim mezunlarının alanlara göre dağılımı incelendiğinde bilişim ve iletişim teknolojileri alanında mezun olanların %6,8’inin, mühendislik, imalat ve inşaat alanında mezun olanların %4,4’ünün, doğa bilimleri, matematik ve istatistik alanında mezun olanların %2,6’sının göç ettiği açıklanmıştır. Bu alanların hemen arkasında ise sosyal bilimler yer almaktadır. Hizmetler alanında mezun olanların %2,1’i, sosyal bilimler, gazetecilik ve enformasyon alanında mezun olanların %2,0’ı, sanat ve beşeri bilimlerden mezun olanların %1,9’u yurtdışına yerleşmiştir.

Bunun yanında TÜİK göç veren bölümleri de paylaşmıştır. 2023 yılında moleküler biyoloji ve genetik bölümü mezunlarının %17,9’u, biyomühendislik bölümü mezunlarının %10,2’si, işletme mühendisliği bölümü mezunlarının %9,8’i göç etmiştir. TÜİK tarafından yayımlanan en fazla göç veren ilk 10 bölüm arasında mühendislik bölümleri haricinde moleküler biyoloji ve genetik, ekonomi ve endüstriyel tasarım bölümleri bulunmaktadır. Bunların içerisinde sosyal bilimlerden yalnızca ekonomi bölümünün olması dikkat çekicidir. TÜİK’in verilerine göre 2023 yılında ekonomi bölümü mezunlarının %7,6’sı yurtdışına göç etmiştir.

Mezunların Göç Ettiği Ülkeler

Türkiye’deki yükseköğretim mezunlarının 2023 yılında en fazla göç ettiği ülkelere bakıldığında “Batı”nın daha çok tercih edildiği görülmektedir. Zira 2023 yılında yükseköğretim mezunlarının %21,4’ü ABD’ye, %17,5’i Almanya’ya, %11,2’si İngiltere’ye göç etmiştir. Bu ülkeleri %6,9 ile Hollanda, %4,9 ile Kanada takip etmiştir.

TÜİK’in yayımladığı verilerden bu ülkelere en fazla hangi bölümlerden mezunların göç ettiği de anlaşılmaktadır. Buna göre ABD’ye göç edenlerin en fazla işletme, bilgisayar mühendisliği, elektrik-elektronik mühendisliği; Almanya’ya göç edenlerin en fazla bilgisayar mühendisliği, makine mühendisliği, işletme; İngiltere’ye göç edenlerin en fazla bilgisayar mühendisliği, işletme, makine mühendisliği bölümü mezun olduğu görülmüştür.