Birleşmiş Milletler mülteci örgütü UNHCR, dünya genelinde mülteci sayısının Nisan ayı sonunda 120 milyona ulaştığını açıkladı. Yeni rakamlar, savaş ve şiddetin küresel ölçekte tırmanması ve doğal afetlerin artmasıyla birlikte, ülkelerinden kaçan ya da kaçmak zorunda kalan insanların 2023 yılı sonunda 117,3 milyonu bulduğunu gösteriyor. Kuruluş, bu yılın ilk dört ayında zorla yerinden edilme rakamlarının da eklenmesiyle bu sayının 120 milyona ulaştığını tahmin ediyor.

Artan Mülteci Sayısı

Bu rakam, 2022 yılı sonuna kıyasla yüzde 8’lik bir artış anlamına geliyor ve 8,8 milyon kişinin eklenmesiyle kuruluşun kayıt tutmaya başlamasından bu yana en yüksek orana ulaştı. Zorla yerinden edilenlerin yaklaşık yüzde 40’ını çocuklar oluşturuyor. Her 69 kişiden biri ya da tüm dünya nüfusunun yüzde 1,5’i şu anda zorla yerinden edilmiş durumda. On yıl önce yerinden edilenlerin toplam nüfusa oranı her 125 kişiden 1’iydi. Yani on yılda neredeyse iki kat bir artış söz konusu. Bu rakam, her dakika en az 20 kişinin çatışma, zulüm ya da terörden kaçmak için her şeyini geride bırakmak zorunda kaldığı anlamına geliyor. UNHCR yeni verileri 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü’nün hemen öncesinde açıkladı. BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi, “Bu çarpıcı ve artan rakamların ardında sayısız insan trajedisi yatıyor” dedi ve uluslararası toplumu zorla yerinden edilmenin temel nedenleriyle mücadele etmek üzere acilen harekete geçmeye çağırdı.

Mülteciler Nerelerden Kaçıyor?

Rapora göre, 2023’te mültecilerin yüzde 73’ü sadece beş ülkeden geldi: Afganistan, Suriye, Venezuela, Ukrayna ve Sudan. Suriye, 12 yıldır süren iç savaş nedeniyle 2023 yılı sonuna kadar ülke içinde ve dışında zorla yerinden edilen 13,8 milyon kişi ile dünyanın en büyük yerinden edilme krizinin merkezi olmaya devam ediyor. Dünya genelinde en fazla mülteci, her biri 6,4 milyon ile Afganistan ve Suriye’den. Bu iki ülke, birlikte UNHCR’nin yetki alanındaki tüm mültecilerin üçte birine denk geliyor. Bunları Venezuela (6,1 milyon mülteci ve uluslararası korumaya muhtaç diğer kişiler) ve Ukrayna (6,0 milyon mülteci) takip ediyor.

Sudan’daki İç Savaşın Etkisi

Küresel rakamlardaki bu yılki artış, esas olarak Sudan’daki iç savaştan kaynaklandı. 2023 yılı sonuna kadar bu ülkede yaklaşık 11 milyon Sudanlı yerinden edildi. Geçen yıl 6,4 milyondan fazla insan, Taliban’ın 2021’de yönetimi ele geçirmesinin ardından daha iyi bir yaşam arayışıyla Afganistan’dan kaçtı. Petrol devi Venezuela’nın ekonomisinin 2013’ten beri iktidarda olan sosyalist Devlet Başkanı Nicolás Maduro döneminde çökmesiyle altı milyondan fazla insan ülkeyi terk etti. Rusya’nın Ukrayna’daki işgali ve iki ülke arasındaki savaş devam ederken, Ukrayna’yı terk eden mülteci sayısı 2023 yılı sonunda altı milyona ulaştı. BM’nin Filistinli Mülteciler için Yardım Ajansı UNRWA’ya göre, Gazze’deki savaş nedeniyle, Gazze Şeridi’nde 1,7 milyon insan (nüfusun yüzde 75’i) çoğu zaman birden fazla kez yerinden edildi.

Mültecilerin Barınma Durumu

2023 yılı sonunda mültecilerin yüzde 69’u komşu ülkelerde barınıyor. Düşük ve orta gelirli ülkeler, dünyadaki mültecilerin çoğunluğuna ev sahipliği yapmaya devam ediyor; mültecilerin yüzde 75’i düşük ve orta gelirli ülkelerde konaklıyor.

Türkiye’de 4,6 Milyon Düzenli Göçmen

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Aralık 2023’te yaptığı açıklamada Türkiye’deki düzenli göçmen sayısının 4,6 milyon olduğunu söyledi. Bakan Yerlikaya, “1 Aralık 2023 tarihi itibarıyla ülkemizde 3 milyon 237 bin 585’i geçici koruma altındaki Suriyeli, 1 milyon 113 bin 761’i ikamet izni ile kalanlar, 262 bin 638’i uluslararası koruma kapsamında kalanlar olmak üzere toplam 4 milyon 613 bin 984 düzenli göçmen bulunmaktadır” ifadelerini kullandı. Aynı tarihli açıklamada 2023’ün ilk 11 ayında 234 bin düzensiz göçmenin yakalandığı bildirildi.

Mülteci, Göçmen, Sığınmacı Arasındaki Farklar

Mülteci, savaş, zulüm veya doğal afet nedeniyle ülkesini terk etmek zorunda kalan kişidir. BBC, sığınma talebinde bulunmak için yasal süreci henüz tamamlamamış olan hareket halindeki tüm insanları ifade etmek için göçmen terimini kullanıyor. Bu gruba, savaştan zarar görmüş ülkelerden kaçan ve mülteci statüsü verilmesi muhtemel kişilerin yanı sıra, iş ve daha iyi bir yaşam arayışında olan ve hükümetlerin ekonomik göçmen olduklarına hükmetmesi muhtemel kişiler de dahil. Mültecileri tanımlamak için göçmen kelimesinin kullanılmasını yanlış bulanlar da var. Zira bu kelime, bireylerin tehlikeden kaçmak zorunda kalmaktan ziyade başka bir yere gitmeyi seçtiklerini çağrıştırıyor. Mülteciler güvenli bir ülkeye ulaştıklarında mülteci olarak kalabilirler ya da o ülkede kalmak için izin istemek üzere sığınma talebinde bulunabilirler. Bunu yaptıklarında sığınmacı konumunda olurlar.

Mülteciler İçin Ne Tür Yardımlar Var?

Her yıl milyonlarca insan nereye gideceklerini bilmeden evlerinden kaçmak zorunda kalıp tehlikeli yolculuklara katlanıyor. Uluslararası yardım kuruluşları bu insanları korumak için bazı yardımlar sunuyor. BM gibi birçok kuruluş, dünyanın dört bir yanındaki krizlerde mültecilere yardım için kaynak sağlayan kamplar oluşturuyor. Bunlara güvenlik, gıda, tıbbi tedavi veya uzun süreli yerinden edilme durumlarında eğitim olanakları da dahil ediliyor. Ancak mültecilerin sayısı arttığında, bazı hükümetler çok sayıda yeni gelen mülteciyle başa çıkmakta zorlandıklarını söylüyor. Bazı durumlarda mültecilerin nerede yaşayacağı konusu da tartışmalı bir siyasi sorun haline gelebiliyor.

Kaynak: BBC.com (https://www.bbc.com/turkce/articles/cx88r7g5020o)

Bilgi Notu:

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), 2024 yılı Nisan ayı sonunda dünya genelinde mülteci sayısının 120 milyona ulaştığını açıkladı. Bu artış, özellikle çatışma, şiddet, insan hakları ihlalleri ve kamu düzenini ciddi şekilde bozucu olaylardan kaynaklanmaktadır. 2023 yılı sonunda zorla yerinden edilmiş insanların sayısı 117,3 milyon iken, bu rakam 2024 yılının ilk dört ayında hızla artmıştır.

UNHCR’ye göre, zorla yerinden edilen kişilerin sayısı son 12 yılda sürekli artış göstermiştir. Bu durum, uluslararası toplumun, zorla yerinden edilmenin temel nedenleriyle mücadele etmek için acil eylemde bulunması gerektiğini vurgulamaktadır. Yüksek Komiser Filippo Grandi, bu sayının arkasında yatan insanlık trajedilerinin uluslararası toplumu harekete geçmeye teşvik etmesi gerektiğini belirtmiştir.

Ayrıca, 2023 yılı boyunca Sudan, Myanmar, Filistin ve Ukrayna gibi bölgelerde devam eden ve yeni başlayan çatışmalar nedeniyle zorla yerinden edilme durumları önemli ölçüde artmıştır. Sudan’da, çatışmalar nedeniyle ülke içinde 6 milyondan fazla insan yerinden edilmiş, 1,2 milyon kişi ise komşu ülkelere sığınmak zorunda kalmıştır. Benzer şekilde, Myanmar’da askeri darbenin ardından şiddet olaylarının artması sonucu 1,3 milyon kişi yerinden edilmiştir​.

Kaynak: (https://www.unhcr.org/global-trends , https://www.unhcr.org/mid-year-trends )