Türkiye ile Doğu Afrika ülkesi Ruanda arasında imzalanan turizm anlaşmasının onaylanıp Resmi Gazete’de yayınlanmasının ardından, sosyal medyada Ruanda’dan Türkiye’ye mülteci gönderileceği iddiası ortaya atıldı. İddia sahibi bazı siyasetçi, gazeteci ve yüksek takipçili sosyal medya kullanıcıları, İngiltere’nin Ruanda’ya mülteci gönderme planının bulunduğunu ve bu göçmenlerin Türkiye’ye gönderilmeye başlandığını öne sürüyor. Bu iddialara dayanak olarak ise Ruanda ile Türkiye arasındaki uçuşların görüntüleri paylaşılıyor.

Peki bu iddialar ne kadar doğru? BBC Türkçe konuyu hem açık kaynaklardan yararlanarak hem de Türk ve İngiliz yetkililerle görüşerek araştırdı.

Anlaşma Neyi Öngörüyor?

Türkiye ile Ruanda arasında 5 yıl önce imzalanan turizm işbirliği anlaşması, 29 Mayıs 2024 günü Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Aynı Resmi Gazete’de 2021’de Arnavutluk ve 2022’de Pakistan ile imzalanan bazı anlaşmaların onaylanmasına dair kararlar da yer alıyor. BBC Türkçe’nin incelediği anlaşmada, işbirliğinin amacı şöyle tarif ediliyor: “Taraflar eşitlik ve karşılıklı menfaat ilkelerine bağlı kalarak kendi yetki sınırları içerisinde turizm alanında işbirliğini artıracak, geliştirecek ve teşvik edeceklerdir.”

Anlaşmadaki bazı maddeler ise özetle şöyle sıralanıyor:

• Turizm sektöründeki yatırım ve girişimlerin teşviki amaçlı faaliyetler geliştirilecek.
• Taraflar ülkelerindeki potansiyel yatırımcıları her iki ülkedeki turizm yatırım olanakları konusunda bilgilendirecek.
• Turizm pazarlaması konusunda işbirliği yapılacak.
• Turizmle ilgili değişim programları desteklenecek.
• Turizm alanında bilgi ve veri paylaşımı yapılacak.
• Hükümlerin uygulanması için bir turizm karma komisyonu kurulacak.

İngiltere Ne Planlıyor?

İngiltere hükümetinin mültecileri Ruanda’ya gönderme planı ise ilk kez 2022 yılında ortaya atılmış bir plan. Bu plan, İngiltere’ye yasa dışı yollarla gelen kişilerin Ruanda’ya gönderilmesini ve sığınma başvurularının orada değerlendirilmesini kapsıyor. Başvurusu başarılı olanlardan mülteci statüsü verilenlerin Ruanda’da kalmalarına izin verilebilecek. Başvurusu kabul edilmeyenler ise Ruanda’ya başka bir sebeple yerleşmeyi talep edebilecek veya güvenli bir diğer üçüncü ülkeye sığınma başvurusunda bulunabilecek. Yasaya göre bu kişilerden hiçbiri İngiltere’ye geri dönmek için başvuru yapamayacak. İngiltere hükümeti, Fransa üzerinden Manş Denizi’ni geçerek İngiltere’ye ulaşan botların sayısını bu yolla azaltmayı amaçlıyor. Ancak, söz konusu plan gündeme geldiği ilk dönemden bu yana İngiltere’de yoğun tartışmalara da neden olmuş durumda.

İddia Sahipleri Ne Diyor?

Ruanda ile anlaşmanın Resmi Gazete’de yayımlanması ardından “Ruandalı göçmenler Türkiye’ye gelecek” iddiaları, ağırlıklı olarak sosyal medyada gündeme geldi. Konuyla ilgili sosyal medyada önemli oranda etkileşim alan paylaşımlardan birini, Zafer Partisi İstanbul İl Başkanlığı hesabı sosyal medya platformu X’ten yaptı. Açıklamada bir ekran görüntüsüyle birlikte, “Pazar günü Ruanda’dan Türkiye’ye sadece THY’den 5 uçak geliyor. Diğer firmalar ile birlikte Ruanda’dan İstanbul’a pazar günü 66 adet uçuş var” denildi.

Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ da X’te, uçuş detaylarını paylaşan başka bir hesabı alıntıladı: “İngiltere Ruanda ile anlaşarak mültecileri Ruanda’ya yolluyor. Ruanda ile AK Parti hemen bir turizm anlaşması yapıyor. Ve İngiltere’den Ruanda’ya gidenler Ruanda’dan Türkiye’ye mi getiriliyor?” diye sordu. İYİ Parti milletvekili Lütfü Türkkan da iddiaları X hesabından şu ifadelerle paylaştı: “Geçtiğimiz Temmuz ayında uyarmıştım, şimdi bakıyoruz ki İngiltere, Ruandalıları Türkiye’ye göndermenin formülünü bulmuş.” Türkkan ayrıca “Ruanda ile yapılan turizm anlaşması hemen ardından ne oldu da beş günde Kigali’den İstanbul’a 157 uçuş yapılacak? Ben size söyleyeyim: Kigali – İstanbul arasındaki bu uçuşlarla, İngiltere’nin Ruanda’ya gönderdiği istilacı göçmenler gelecek ülkemize” diye yazdı.

‘Uçuş’ İddiaları Gerçeği Yansıtıyor Mu?

X’teki paylaşımların önemli bir bölümünde Ruanda’dan Türkiye’ye yapılacak uçuş sayısının bir anda artış gösterdiği iddiası, ekran görüntüleriyle birlikte paylaşılıyor. Paylaşılan görüntüler, Skyscanner’ın da aralarında olduğu, uçak bileti satışı da yapan bazı internet sitelerine ait. Bu ve benzeri sitelerde, kalkış ve varış noktaları seçildiğinde, farklı havayolu şirketlerinden gelen bilgilerle, yolculuk için satın alınabilecek tüm biletleri sıralanıyor ve karşılaştırılıyor. Ancak bu biletlerin her biri, farklı bir uçuşu temsil etmiyor. Ekran görüntülerinde göze çarpan ilk detay, biletlerin aktarmalı uçuşlara ait olduğu. Yani bu internet sitelerinde Ruanda’nın başkenti Kigali’den İstanbul’a uçmak istediğiniz bilgisini girdiğinizde, farklı aktarma rotalarıyla onlarca sonuç ortaya çıkabiliyor. Fakat bunlar Ruanda’dan Türkiye’ye onlarca uçuş yapılacağı anlamına gelmiyor. İddia sahiplerinin kullandığı Skyscanner uçak bileti sitesinde, pazar günü Ruanda’dan Türkiye’ye doğrudan bir uçuş yok. Ancak Türk Hava Yolları kendi internet sitesinde doğrudan uçuş olarak sattığı bir uçuşu listeliyor. Buna göre, Ruanda’dan İstanbul’a ‘mültecileri taşımak için onlarca uçuş yapılacağı’ iddiasına dayanak olarak paylaşılan görüntülerin yanlış yorumlandığı görülüyor.

Bakanlık Ne Diyor?

BBC Türkçe, iddialarla ilgili Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilileriyle iletişim kurdu. Bu bağlamda görüşülen bir bakanlık kaynağı, iddiaların tamamen sosyal medya manipülasyonu olduğunu söyledi. Aynı kaynak, öncelikle anlaşmanın 2019 yılına ait olduğunu, uluslararası anlaşmaların yürürlüğe girmesiyle ilgili prosedürleri takiben geçtiğimiz günlerde onaylanıp Resmi Gazete’de yayımlandığını söyledi. Bakanlık kaynağı ayrıca anlaşmanın içeriğinin de asıl olarak turizm alanında bilgi akışıyla ilgili olduğunu belirtti ve şunları ekledi: “Anlaşmanın içinde hiçbir şekilde bir turist akışı yok. Ruanda’dan Türkiye’ye gelen turist sayısının şu kadar artırılması amaçlanıyor gibi bir madde, hatta böyle yorumlanabilecek bir madde yok. Oradan mülteciler gelsin şeklinde yorumlanabilecek bir madde de yok. Bu anlaşma, Türkiye Cumhuriyeti’nin açılımları doğrultusunda, Afrika açılımı sonucu, Türkiye’nin bu bölgede etkinliği artırmak için aldığı tedbirlerden biri olarak düşünülebilir. O bölgede Türkiye, turizmle ilgili bilgi, birikim ve deneyimlerini aktaracak. Geleceğe dönük bir yatırım olarak değerlendirilebilir. Çünkü siz eğer o boşluğu doldurmazsanız gelip başka bir Avrupa ülkesi veya dünya ülkesi orada faaliyette bulunuyor.”

 

İngiliz Yetkililer Ne Diyor?

BBC Türkçe’nin konuştuğu bir İngiliz hükümeti yetkilisi, öncelikle Türkiye ile İngiltere arasında bir göçmen iade anlaşması olmadığını söyledi. Bu yetkili, Ruanda konusunda ise İngiltere Başbakanı Rishi Sunak’ın, İngiltere’de genel seçimler yapılıncaya kadar Ruanda’ya mülteci gönderilmeyeceği yönündeki açıklamasını hatırlattı. Sunak geçen günlerde yaptığı bir açıklamada, 4 Temmuz’da ülkede yapılacak seçimlere kadar ‘düzensiz göçmenlerin’ Ruanda’ya gönderilmeyeceğini söylemişti. Dolayısıyla resmi açıklamalara göre İngiltere henüz Ruanda’ya mülteci göndermeye başlamadı. Sunak, seçimleri kazanması durumundaysa bu uçuşların başlayacağını belirtmişti. İngiliz yetkili Türkiye ile Ruanda arasındaki turizm anlaşması konusundaysa herhangi bir bilgilerinin olmadığını, bunu bu ülkenin yetkililerinin bilebileceğini söyledi.

Bütün bu bilgi ve resmi açıklamalar, ortada ‘İngiltere’den Ruanda’ya gönderilen düzensiz göçmenlerin oradan Türkiye’ye gönderildiği’ ya da ‘son günlerde Ruanda’dan Türkiye’ye yapılan doğrudan uçuşların arttığı’ gibi iddiaların doğruluğunu kanıtlayacak somut verilerin bulunmadığını gösterdi.

Kaynak: BBC Türkçe (https://www.bbc.com/turkce/articles/cqqq27gpe3qo)